“Bà chúa Tuồng” NSND Đàm Liên qua đời, thọ 77 tuổi

NSND Đàm Liên sinh ngày 1-10-1943, bà là một trong số ít những nghệ sĩ tuồng được đông đảo công chúng biết tới, đặc biệt với nghệ danh “Bà chúa Tuồng”, “Nữ hoàng sân khấu Tuồng”, “Vua Tuồng”…  Bà được nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân vào năm 1993.

Sau thời gian điều trị căn bệnh thận, bà đã ra đi trong sự thương tiếc của đông đảo nghệ sĩ tuồng trên cả nước. NSND Đàm Liên tên thật là Đàm Thị Liên, Bà được sinh ra tại xã Xuân Long, Đồng Xuân, Phú Yên trong một gia đình có nghề tuồng, ông ngoại là chủ gánh hát Bầu Leo, mẹ cũng là một nghệ sĩ tuồng với nghệ danh đào Cúc.

Từ năm 14 tuổi, bà muốn đi theo nghề múa nhưng lại bị mẹ và những người trong đoàn tuồng ngăn cấm. Kể từ đó, bà bắt đầu đi học tuồng với những nghệ sĩ – đồng nghiệp của mẹ trong đoàn Tuồng liên khu 5.

Năm 1960, bà học được vai truyền thống như Trưng Trắc và sau đó lại được vinh dự diễn vai này cho Chủ tịch Hồ Chí Minh xem. Kể từ đó, bà có biệt hiệu “cô Trưng Trắc của Bác Hồ”. 

Năm 1970, bà chuyển về công tác tại Nhà hát Tuồng Việt Nam. Từ đó, bà trở thành một nghệ sĩ tuồng nổi tiếng với nhiều vai diễn xuất sắc để đời. Bà từng biểu diễn ở nhiều nước như: Nga, Ba Lan, Ý, Đức, Pháp, Hà Lan, Tây Ban Nha, Ấn Độ…

NSND Đàm Liên còn giữ nhiều chức vụ như Ủy viên Ban chấp hành Hội nghệ sĩ Sân khấu (1984 – 1989), Ủy viên Ban chấp hành UNESCO Việt Nam (1996), Đoàn trưởng Đoàn tạp kỹ UNESCO, Trưởng đoàn bảo tồn, nghiên cứu và phát huy văn hoá dân tộc. Ngoài ra, bà còn có 3 công trình nghiên cứu về sân khấu. NSND Đàm Liên còn có nhiều đóng góp trong việc đào tạo những lớp nghệ sĩ tuồng kế cận.

Bà đã giành được 5 huy chương vàng, 3 huy chương bạc các Liên hoan nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc. Bà còn giành được huy chương vàng “Tiếng cười đầu tiên” và  Huân chương kháng chiến hạng Nhì.

Năm 1993, bà được trao tặng danh hiệu NSND. Bà đã gắn bó với nhiều vai diễn được công chúng biết tới như: Trưng Trắc trong vở “Trưng Nữ Vương”, Phương Cơ trong vở “Ngọc lửa Hồng Sơn”, Liễu Nguyệt Tiêm trong vở “Đào Phi Phụng”, Công chúa Quỳnh Nga vở “Thạch Sanh”, Hồ Nguyệt Cô trong “Hồ Nguyệt Cô hóa cáo”… Đặc biệt, với vai diễn “Ông già cõng vợ đi xem hội” (biểu diễn lần đầu vào 19-7-1979 tại rạp Đại Nam (Hà Nội) do NSND Văn Đôi sáng tác), bà thể hiện cả hai vai: ông già 70 tuổi và cô vợ 17 tuổi. Với vai diễn này, bà đã đạt được kỷ lục trong nghệ thuật tuồng Việt Nam với hơn 2.000 đêm diễn.

Bà cũng được đưa vào chương trình “Chuyện lạ Việt Nam” với vai diễn này – đây cũng là nguyên mẫu để xây dựng vai hề trong bộ phim về nổi tiếng của điện ảnh Việt Nam “Đêm hội Long Trì” và cũng xuất hiện trong bộ phim “Mê Thảo thời vang bóng”.

Bà đã thực hiện một công trình nghiên cứu về tiếng cười trong nghệ thuật tuồng và nghiên cứu ra 16 điệu cười riêng của mình và làm một băng hình giới thiệu những tiếng cười.